Het tekort van zorgbedrijf Incluzio Hollands Kroon bedraagt momenteel meer dan 3 miljoen euro. Dit is zorgwekkend. Het college stelt voor een extra bijdrage van ruim 1 miljoen euro beschikbaar te stellen ten laste van de reserve sociaal domein, als aanvulling op het tekort van Incluzio over 2017. Is dit verstandig?

Het tekort van Incluzio
In 2016 bedroeg het tekort van Incluzio al €721.000 en de verwachting was dat ook in 2017 een tekort zou ontstaan. Een bedrag werd nog niet genoemd, maar uit de tweede kwartaalrapportage blijkt dat er in de eerste helft van het jaar inderdaad al een negatief resultaat - van 7 ton - is ontstaan. Incluzio ondernam acties om dit probleem structureel op te lossen en om de risico's te beheersen. Over extra geld van de gemeente werd niet gesproken. Wij hoefden ons geen zorgen te maken, maar dat deden wij wel. Op onze schriftelijke vragen van eind september 2017 over het ontstane tekort antwoordde het college dat het tekort niet zou worden terugverdiend in de tweede helft van het jaar, maar dat niet werd verwacht dat het verder zou toenemen.
Dit was een forse inschattingsfout. Inmiddels is het tekort opgelopen tot 3,1 miljoen euro. 

Hoe is het tekort ontstaan?
Als oorzaken van het miljoenentekort over 2017 worden genoemd een mogelijke uitbreiding van de scope (die niet aan de gemeenteraad is voorgelegd), het verdienmodel van Incluzio en een te grote overhead. Hoe ziet het verdienmodel van Incluzio er eigenlijk uit? Waarom werd de overhead van Incluzio in slechts anderhalf jaar te groot? Kon dit niet worden voorzien? De raad heeft hier geen gegevens over. Over het derde en het vierde kwartaal zijn geen rapportages gepubliceerd. Dit is niet transparant. Wij missen de onderbouwing van het kanteleffect, het afschalen, het veranderen van het verdienmodel en het compenseren van verliezen door niet tijdig de overhead af te bouwen.
Waar zijn die miljoenen aan opgegaan? Een tekort op de uitvoering van de WMO wil niet zeggen dat er geen winst is gemaakt door Incluzio. De informatie over het financiële beleid van Incluzio is mistig en volkomen ondoorzichtig en nu wordt de raad gevraagd zo maar een miljoen extra te pompen in een, naar ons gevoel, bodemloze put. Geeft dit ons garantie op continuïteit van de zorg? Wij denken van niet.
Incluzio stelt dat bij aanvang van de opdracht een grote groep cliënten die wel in de zorg zat niet in beeld was. Je vraagt je af hoe dat mogelijk is: wel in de zorg, maar niet in beeld. Van wie kregen deze cliënten dan zorg? Inmiddels zijn alle cliënten bekend, naar wij mogen hopen, waardoor Incluzio niet meer uitkomt met het bij de scope vastgestelde zorgplafond. Dit risico was bij de aanbesteding al bekend en toch nam het bedrijf de opdracht aan. Dit wekt bij ons grote twijfel over de zorgvuldigheid van de aanbesteding.

Hoe gaan we dit oplossen?
Het tekort, zegt het college, blijkt nu dermate groot dat het "Incluzio belet om het concept van zelf doen, tenzij uit te rollen en voldoende in te verdienen om een autonome toename in de zorg op te vangen in het verdienmodel. Daar waar in het wijkteam zorg wordt inverdiend, zien we dat financieel wegvallen tegen de hoeveelheid cliënten die al in de zorg blijken te zitten."
Wat staat hier nu eigenlijk? Wat wordt bedoeld met het inverdieneffect in de zorg? Hoe zou dat moeten werken? Is dit onafhankelijk? Op 2 februari 2016 hebben de coalitiepartijen ingestemd met het voorstel om de wijkteams weg te halen bij de gemeente en te voegen bij Incluzio. Onbegrijpelijk, omdat ook toen al bekend was dat dit de onafhankelijkheid van het wijkteam veel geweld aan zou doen en dat voor cliënten nadelig zou kunnen uitpakken. Het gewraakte besluit heeft inderdaad geleid tot de gevolgen die wij destijds vreesden. Een wijkteam hoort geen zorg in te verdienen, het is geen bedrijf. Een wijkteam moet op grond van deskundigheid samen met de cliënt bepalen welke en hoeveel zorg de cliënt nodig heeft om zo lang mogelijk in staat te zijn zelfstandig en waardig te leven.

Aanbesteding
De gedachte bij de gemeente was, dat de "echte expert" het best in staat zou zijn te beoordelen of hij de zorg kon leveren voor het beschikbare budget. De eerste keuze viel op G4S, een internationaal slecht bekend staand schoonmaakbedrijf. Daarna werd Incluzio binnengehaald op basis van Best Value, een inkoopmethodiek waarbij de inschrijving wordt gewaardeerd volgens het principe dat de meeste waarde moet worden verkregen voor de laagste prijs. Hierbij heeft de opdrachtgever niet alle kennis in huis. De kennis ligt bij de inschrijver, dat is de expert die het overzicht heeft en de belangrijkste risico's kan managen en beheren.
Ook dit is een grote inschattingsfout geweest. Het klopt als een bus dat de gemeente niet alle kennis in huis had, maar tot overmaat van ramp was Incluzio geen expert. Het bedrijf zat in de schoonmaakbranche, had nagenoeg geen ervaring in de zorg en sprong ten tijde van de transitie in een mogelijk lucratief gat in de markt. Incluzio was goedkoper dan de andere aanbieders en daarom ging het college ermee akkoord, juichend dat het in de eerste plaats om de kwaliteit van de zorg ging.
De ontstane problemen komen voort uit een contract dat is afgesloten tussen twee partijen zonder ervaring met deze vorm van zorg. Ze kregen te maken met zaken die niet voorzien waren, die anders ingeschat waren, die langer duurden dan verwacht. Kortom, een theoretisch model dat bleek niet aan te sluiten bij de praktijk. Daarnaast werd ervan uitgegaan dat er teveel zorg werd verleend en dat dit afgeschaald kon worden, zonder dat deze aanname met degelijk onderzoek onderbouwd was. Ook dit wijst op onvoldoende kennis van zaken. Nu zitten wij met de gebakken peren. Toch acht het college het redelijk om in ieder geval in 2017 een extra bijdrage van ruim 1 miljoen euro te doen, waarmee Incluzio in staat gesteld wordt om door te gaan met het afschalen van de zorg. Wat wordt daarmee bedoeld? Dit is niet duidelijk.

Kwalitatief onderzoek
In mei 2017 deden de fracties van de ChristenUnie, de Partij van de Arbeid en GroenLinks een kwalitatief onderzoek naar het functioneren van het sociaal domein in Hollands Kroon. De conclusie van de verschillende ketenpartners over Incluzio was niet echt lovend. Ook de opmerkingen van de WMO-adviesraad logen er niet om. Onze bevindingen werden, om het mild te zeggen, door het college en door Incluzio niet serieus genomen. Dat hadden ze beter wel kunnen doen. We merken nu de resultaten. Van zorgverleners horen wij nog steeds dat zij in de praktijk zien dat zelfredzaamheid zijn grenzen heeft bereikt, dat mensen met dementie, mensen met psychische problemen en overbelaste mantelzorgers niet de hulp krijgen die nodig is, dat er sprake is van te lichte ondersteuning, waar zware ondersteuning of begeleiding zou moeten zijn.

Financiële onderbouwing
Natuurlijk kan en wil GroenLinks onze kwetsbare inwoners niet in de kou laten staan. De zorg voor hen mag nooit in gevaar komen. We worden nu welhaast gedwongen om in ieder geval dat miljoen extra te geven aan Incluzio, op basis van bijzonder vage gegevens. Nergens treffen wij in de stukken een financiële onderbouwing van het ontstane tekort aan. Er zijn alleen vermoedens en prognoses. In het raadsvoorstel staat dat voor 2017 een extra bijdrage van €271.018 plus €825.000 nodig is. Nergens staat een verklaring voor het bedrag van €271.018. Waar komt dat vandaan? En waarom staat het bedrag van €825.000 erbij? De extra financiering gaat over 2017 en dit bedrag is door Incluzio geprognotiseerd voor 2018.
Het is op grond van de aanbestedingswet riskant om nu eenmalig ruim 1 miljoen euro aan Incluzio's tekort bij te dragen. De gemeente denkt dit op te lossen door in de eventuele verlenging van het contract op te nemen dat zij dit bedrag kan terugvorderen als het inderdaad ongeoorloofd blijkt te zijn. Begrijpelijkerwijs reageert Incluzio hier terughoudend op. Wat GroenLinks betreft moet de gemeente deze weg niet eens op willen gaan, daar dit het probleem alleen vooruitschuift en mogelijk groter maakt.
Het financieren van een deel van het tekort en voortzetten van het partnerschap met Incluzio is zowel financieel als juridisch zo risicovol, dat je in feite kunt spreken van onbehoorlijk bestuur. De gemeente neemt immers willens en wetens een besluit waarvan de gevolgen niet zijn te overzien.

Hoe nu verder?
Het is aannemelijk dat de inschrijving van Incluzio niet adequaat was en dat het voortzetten van het partnerschap juridisch niet te verdedigen valt. Incluzio heeft door gebrek aan kennis en ervaring verkeerde inschattingen gedaan en heeft juist daardoor het contract binnengehaald. Door nu nieuwe financiële afspraken te maken worden andere partijen benadeeld. Dit is een onjuiste, niet integere gang van zaken. Doorgaan met Incluzio zonder nieuwe aanbesteding is daarom niet aan de orde. In artikel 3:46 van de Algemene wet bestuursrecht staat dat een besluit dient te berusten op een deugdelijke motivering. Daar is hier geen sprake van.
Ook bij een nieuwe aanbesteding blijft het nadeel dat er onvoldoende kennis en ervaring is bij de gemeente zelf. Hollands Kroon kan zichzelf een regiegemeente noemen, maar zou dan wel de competenties in huis moeten hebben om regie over de zorg te voeren. Dat is niet het geval. Verstandig zou zijn om de wijkteams terug te halen naar de gemeente en niet een contract met een all-inclusive partij af te sluiten, maar de eerste jaren met meerdere kleinere partijen te werken en zo ervaring en kennis op te bouwen. Over een paar jaar kan dan opnieuw bekeken worden of een all-inclusive contract een goed alternatief kan zijn.
 
Tot slot
We zien nu waar loslaten en vertrouwen, het adagium van het college, toe leidt. We mogen geen risico's nemen met onze inwoners die zorg nodig hebben. Laten we het nu wél goed doen, geen onnodige risico’s, maar wel goede zorg met daarbij een, zoals de wet voorschrijft, onafhankelijke indicering, onafhankelijke cliëntondersteuning, een onafhankelijke beroepsmogelijkheid en fatsoenlijke salarissen voor de zorgmedewerkers.

Naschrift
De gemeenteraad heeft op 8 maart besloten (GroenLinks en Progressief Hollands Kroon stemden tegen) goedkeuring te verlenen aan het uitkeren van de door het college gevraagde 1,1 miljoen euro, maar het college moet wel beter gaan letten op de zorguitgaven. Ook moet er worden onderzocht wat de oorzaken van het toenemende beroep op de jeugdzorg zijn en wat de toekomstige financiële risico’s zijn. De verlenging van het contract met Incluzio wordt jaarlijks opnieuw bekeken.

Jan Eichhorn, 8 maart 2018